Gedagtes tree aan

Ek soek vanoggend iets om op ougoed te pos, toe ek lukraak die dokument wat volg oopmaak.

En na ek gisteraand Tree aan in die Statusteater gaan kyk het, is dit waarvan ek in die eerste helfte van hierdie stuk geselskap aanknoop, op 27 Oktober 2010, vertel het, presies wat gisteraand deur my gedagtes gegaan het.

Die laaste deel waar ek dit oor Koos Kombuis het (hoeka hy wat begin het met die fase [in Afrikaanse musiek] van Anton Goosen en Musiek en Rumatiek  [Musiek en Liriek] in die Statusteater) is ook nie toeval nie – ek het heel week in die motor verlede week in sy geselskap deurgebring, en was in my gedagtes meer in die bungalow op die grens as in Pretoria in my motor.

Aangesien ek vertroud is met toneelkonvensies het ek die uiteinde (drie ure later) van Tree Aan, sewe minute na die gordyn gelig het reeds geken. Maar toe daai man kom met die naam van elkeen van die weerlose weerbare jong outjies wat in die 20 jaar of wat van die oorlog hulle lewens gegee het vir dit wat aan hulle vertel is, hulle land was, toe knak die regisseur my in twee.

Toe tjank ek snot en trane, toe tjank ek so, en toe rol die name gelukkig so vinnig, dat ek nie die drie of vier name wat ek sou wou opsoek, kon uitwerk, opspoor en raak lees nie.

En toe maak ek sommer van die geleentheid gebruik om Judy se troepie-pakkies wat sy so getrou gestuur het, ook met 'n snotsnik in die herinnering te roep.

Na afloop van die vertoning wil iemand in ons geselskap ons aan een van die hoofspelers in die produksie bekend stel. Ek hou myself op 'n afstand - nie hieroor of daaroor nie - ek wil nie dat 'n snotkop youngster moet sien met watse dik gehuilde oë hierdie ou oom sit nie, beslis nie enige een van die talle youngsters in die produksie wat geen maar geen verwysingsraamwerk van die produksie se bronmateriaal het nie. Dit grens amper aan sonde dat sulke youngsters met ons herinneringe omgang moet hê, maar dit nou maar daar gelaat - 'n 47-jarige has been, gaan any way moeilik die rol van 'n 18-jarige rower vertolk.

Hier dan verlede jaar, maar ook die laaste week, en in die besonder gisteraand, se gedagtes:

Die Poskantoor het in die tagtigerjare ‘n kartondosie spesiaal vir troepies se ouers om pakkies grens toe te versend, verkoop.

Donderdagaand was posaand, dan het jy die kilometer of wat deur die bos hoofkwartier toe gestap en gehoop daar is iets vir jou.

Judy was baie getrou met een pakkie elke maand, een van hierdie spesiale Poskantoor-pakkies.

Nou Judy is ‘n baie presiese mens gewees; sy het daardie boksie gepak op ‘n wyse dat hy 100% vol is en daar nie ‘n geringe kans bestaan dat selfs ‘n tuisgebakte speserykoekie miskien kan skuif en breek nie. Was daar iewers ‘n 2 cm² spasie, dan sal sy ‘n pakkie malvalekkers (van daai met die klapper om) koop en een in ‘n plastieksakkie sit om die 2 cm² te vul.

Nodeloos om te sê dat bykans alles, of dit nou breekbaar is of nie, soos Noritake of Royal Albert in koerantpapier toegedraai is, selfs elke maand se De Kat en Insig.

En as ek klaar het met De Kat en Insig dan lees ek maar die verpakking van hoek tot kant deur; meestal was dit bladsye uit die plaaslike gemeenskapskoerantjie, die Alberton Rekord/Record, wat daardie jare gelukkig uit meer as net advertensies bestaan het.

Maar eendag toe is dit ‘n bladsy uit Beeld met ‘n klein beriggie, skaars vyf paragrafies lank (ek het dit vandag gaan soek, maar Beeld se internet-toeganklike argiewe gaan net tot 1989).

Dit vertel van ‘n nuwe Afrikaanse sanger wat pas ‘n plaat (kasset?) by Deon Maas se Shifty Records uitgegee het; die naam van die vrystelling is Ver van die ou Kalahari, die sanger, Andre le Toit, gaan onder die naam Koos Kombuis en die kasset kan teen R25-00 van Shifty Records bestel word.

Nou Andre le Toit (Andre le Roux du Toit?) se debuut in die digbundel Brekfis met vier het ek op universiteit uit my kop geken; sy eerste digbundels, sy destydse kortverhaalbundels het ek gekoop en sommiges daarvan letterlik gememoriseer vir vertolkingsprogramme – en nou kom hy en sing ook nog.

So wat doen ek? Ek sit R25-00 van my danger pay in ‘n koevert en stuur dit vir hulle via die veldposkantoor met sy privaatsak.

(Ek het sommer vir die man ‘n brief ook geskryf en vertel dat ek saam met een van sy universiteitsvriende my basiese opleiding gedoen het.)

En via die einste privaatsak (en ek kon nooit verstaan waarom iets met so ‘n X-rated naam nie eerder privaatsak XXX-127, in plaas van X127 is nie) kry ek toe ‘n maand of wat later my eerste tape van Koos Kombuis.

(En ‘n brief van die man homself om te vertel van ons gemeenskaplike vriend.)

Wat daardie tape in 1988 of 1987 vir ‘n Hans Moolman op die walle van die Okavango-rivier beteken het, kan twee en twintig jaar later helaas nog steeds nie in woorde omskryf word nie.

You had to be there, at that time, in that times, and in my shoes.

Ek het hom voos geluister, ons het hom voos geluister, en het een of ander kolonel my in die middel van die nag wakker gemaak, sou dit vir my makliker gewees het om die hele kant 1 vir die man op te sê, as wat dit sou wees om my eie magsnommer uit te roep. (En dis iets onvergeeflik in die geselskap van die SAW&Seuns. 13988212BG, is seker nie sleg vir 22 jaar later nie.)

In ‘n stadium het die man my vervreem (tien teen een oor ‘n kortverhaal wat ons met die matrieks gedoen het en ek tot vandag toe oortuig is die man spook gerook was toe hy dit geskryf het; en nou moet ons sy snert as literêre werk ontsluit). Maar dit was eers lank na ek een aand laat by die KKNK in ‘n ry staan om by een van sy vertonings in te kom en ‘n seuntjie, duidelik van die dorp en hier toe aangedryf deur sy bewondering, kyk na my, en vra met verafgoding in sy oë:  “Oom, is Oom Koos Kombuis?”

Na die vervreemding het hy my egter weer teruggegwen, teruggewen in so ‘n mate dat die tweede CD wat ek (hierdie keer op my eie) gister in die motor geluister het Ver van die ou Kalahari was.

Elke liedjie vertel mos maar sy eie storie; hierdie hele CD het my teruggeneem grens toe en wonderlike herinneringe teruggebring.

Laurika luister ek vanaf ‘n geheuestokkie wat ek vir myself saamgestel het.

So watter CD ek volgende kar toe gaan sleep, weet ek nie.