Goeters van glas

Ek kry 'n week of wat gelede die volgende SMS-boodskap:

Ek het gister Coenie se Hart van Glas-CD gekoop. As jy net deur die lirieke lees, laat dit jou stil. Dié man raak my siel aan, elke woord wat hy skryf is waar en ek kan met al die liedere identifiseer. Ek sal later luister: ek betwyfel dit, maar netnou bederf die luister – net miskien – die ongelooflike teks wat elke lied dra.

Ek antwoord nie, Annieka het ook dieselfde boodskap gekry en dit bevestig vir my die euforie waarin my vriend is – ek sal nie nou pla nie.

Maar Maandag lees hy in 'n binnekringvergadering die volgende voor en ek besluit om van die man se nuutste CD te vergeet en eerder te probeer om 'n opname van dié ou bekende te bekom:

KATEDRAAL

In my kerk is daar geen dak nie

Geen reliëf of skildery
Geen kandelaar wat hoog moet hang nie
Almal kan hier toegang kry
Want my koepel is die hemel
Hoog genoeg vir al die sterre
Breed genoeg vir die planete
Hier sal jy stilte
Hier sal jy vrede
Hier sal jy rus by My kom kry

In my kerk is daar geen mure

Wat ‘n horison beperk nie
Daar's geen deure en geen slot nie
Geen register om te merk nie
Want die berge is die suile
Waar die arende kan skuilhou
Ja, die vlaktes is my vloere
Hier sal jy stilte
Hier sal jy vrede
Hier sal jy rus by My kom kry

In my kerk is daar geen vensters

Wat met brandglaskleure blink
Geen nagmaalbrood wat jy moet breek
Of wyn wat iemand nog moet skink nie
Want in my kerk sien jy die kleure
In die skemer as die son sak
En die laaste wolke saampak
Hier sal jy stilte
Hier sal jy vrede
Hier sal jy rus by My kom kry

In my kerk is daar geen koor of
Orrel wat die rus verstoor nie
Hier vra niemand vir jou geld nie
As jy bieg, sal niemand hoor nie
Want die storms is perkussie
En die wind wat nooit wil rus nie
Maak musiek in al die bome
Hier sal jy stilte
Hier sal jy vrede
Hier sal jy rus by My kom kry.

Ek is toe uit, en kom toe weer terug, nie met een nie, maar met twee CD’s, want Coenie de Villiers het oor die jare heen al baie met my reggekry.

Sedert daardie eerste keer.

Daardie eerste keer was iewers op universiteit, iewers in die tagtigerjare.

Ek het daarna al baie keer skuldig gevoel daaroor, nie net oor Coenie se Skoppensboer nie, maar so baie ander ook.

Toe dit duidelik word dat ek op Potch gaan swot, het dit my ma, soos enige ordentlike ouer daardie jare, betaam om haar seun vroegtydig na hierdie Wes-Transvaalse dorp te ry en 'n boekrekening vir die mannetjie se studies by een van die twee studenteboekwinkels op Die Bult oop te maak.

So had ek dan van die heel begin af, 'n boekrekening by Pro Rege. (Ek verbeel my die een langsaan se naam was Wesfalia, maar dan verbeel ek my weer Wesfalia is die naam van 'n skool op, of voorstad van, Klerksdorp.)

Ai, en vir die volgende vier jaar het my ma op Alberton die pot aan die kook gehou, nie om die pot aan die kook te hou nie, maar om maandeliks haar seun se Pro Rege-rekening te betaal.

Dit was soos 'n bodemlose put, 'n kredietkaart sonder limiet: sien ek 'n boek, dan skryf hulle hom vir my op en arme Judy, enkelouer en broodwinner wat sy toe al was, moet betaal.

En sy het nooit die rekening bevraagteken nie. Het sy geweet ek koop boeke wat streng gesproke nie voorgeskrewe universiteitshandboeke was nie, maar sy het my maar laat begaan?

Of het sy gedink dis maar soos dit is, om vier jaar lank, elke maand nuwe studiehandboeke aan te moet koop?

Ek weet nie.

Maar ek het nooit iets anders as boeke op die rekening gekoop nie, nie skryfgoed nie, nie tiklint nie (ja, dit was nog tikmasjiene, Underwood portables, waarmee ons gewerk het) – nie eers koeverte of kaartjies of ander oulike goedjies (wat maar min was) wat die plek van tyd tot tyd aangehou het nie.

Dis nou tot hulle 'n rak met tapes ook gekry het – 'n klein maar eksklusiewe musiekversameling.

En daar koop ek toe een Saterdag, ek het Bult toe gestap, Coenie de Villiers se eerste vrystelling – Skoppensboer, in die hoop dat die rekening wat op Alberton gaan aankom gaan sê:  Coenie de Villiers – Skoppensboer. En as my ma dan sou vra wat dit is, dan sê ek bloot dis 'n nuwe digbundel wat ons vir Afrikaans-Nederlands nodig het.

Ek onthou dit goed, want dis die enigste musiek wat ek op rekening gekoop het. Ek het ander musiek, Laurika Rauch wat Ou swart kitaar sing, ook daar gekoop – maar dit was kontant. Skoppensboer was op skuld, ma se skuld, en ek verbeel my vandag dit het die asembenemende bedrag van R20-00 gekos.

Ek onthou ook spesifiek dat ek gestap en nie fiets gery het nie – ek sien myself oor die bult stap en die kasset in my walkman sit – gevolg deur die beneweling (wat meer as 20 jaar later steeds duur): 'n eerste, heel, heel, eerste kennismaking met Coenie de Villiers.

Ja, Coenie was nie bekend en gewild in daardie jare nie. Ek kan my nie indink dat die Afrikaanse Diens van die SAUK my aan Coenie de Villiers gestel het nie. Nee, ek het daardie eerste kasset gekoop (ek het dit steeds in 'n boks in die garage) suiwer op grond van omslagontwerp ('n bont harlekyn) , die naam (Skoppensboer), en die feit dat dit 'n nuwe Afrikaanse sanger is wat die musiek vrygestel het.

En van toe af het hierdie man al baie met my reggekry, met my uitgerig.

Hy het my al vertel dat ek verlief is, hy het my al laat verlang na mense wat ek al ontmoet het, én, belangriker nog, hy het daarin kons slaag om my na mense wat ek nog nooit ontmoet het nie te laat verlang.

Hy had my al by herhaling bly dat ek in Suid-Afrika bly. Hy had my al nostalgies, in verset, aan die dans, gil en jil.

Hy het al bykans alles aan my gedoen. Behalwe nou om my te laat huil.

Hy het al snaakse dinge aan my gedoen ook, maar meer nog – hy het mý al vreemde en snaakse dinge laat doen.

So het ek van die snelweg afgetrek om Umgababa, aan die ooskus van ons land, op te gaan soek.

En toe ek daar nie dadelik kry wat ek soek nie, het ek spoedig op 'n grondpad beland, tussen palmiete uitgery, en twee ure later eers weer die snelweg begin soek.

'n Goeie 15 jaar terug – ons is daardie jaar via Vosburg af Kaap toe, net om te kyk hoe lyk dit op Vosburg – het gebeur wat ek altyd hoop sal gebeur met Laurika se liedjie wat vertel van niks wat so rooi soos wingerdblaar in die Hexriviervallei hang as jy daar afry nie. Maar ek is nog nooit in die herfs af Kaap toe nie – ek het elke keer die liedjie in die gereedheidshouding, en ek luister met oorgawe, en sing met net soveel oorgawe saam, maar verdomp of die wingerde rooi wil staan.

Maar hierdie agtermiddag ry ons deur die Karoo, drie motors (waarvan die eerste al twee kilometer anderkant Johannesburg, by die eerste tolhek begin probleme gee het) en ons motor trek onmiddellik toe dit begin reën op die soom van die pad af. Die ander wonder dadelik wat is fout en trek ook af.

Maar toe hulle nader begin stap om te kom verneem wat aangaan, toe gooi en elke motordeur wawyd oop en trakteer hulle, top volume, op Coenie se Karoonagte.

En ons is uit, almal uit, en die stof staan op uit die veld, en ons dans.

Wat 'n katbos is, en hoe kambro ruik, sal ek nie weet nie, maar daardie agtermiddag was ek omring van katbos, en ek onthou tot vandag toe nog hoe die kambro daar langs die pad geruik het.

Party van die mense in Coenie se liedjies gee kleur en vorm aan my familie – as die smous op die plaas kom aandoen en die ma stuur die kinders uit, verwyt ek nie my ouma oor die storie wat ek hoogstens twee keer in my lewe oor haar gesuggereer gekry het nie.

Elke liedjie vertel 'n storie. En so is dit ook met Coenie.

Ek en Annieka het een Valentynsaand in sy geselskap deurgebring (ons onthou hom, hy sal ons, of die venue, nie eens meer onthou nie.)

Ek het talle ander lieflike herinneringe aan konserte en optredes oor die hele land, groot teaters, klein intieme teatertjies.

Die man kan ons Pretorianers tog so maklik so goed laat voel.

Ja, die man en sy musiek kan met my toor.

Maar nog nooit het hy my laat tjank nie.

En toe vanoggend, in die verkeer op pad werk toe, kry hy dit reg, nie een keer nie (miskien is dit oor ek hierdie tyd van die jaar moeg, oorwerk en uitgemergel is) maar twee keer, twee snitte, direk na mekaar – die een van die pa’s, en dan die een van die ma’s.

Maar nou sal ek eers moet opstaan en oopsluit en motor toe, die lirieke is nog te vars – ek kry dit nergens op die internet om te cut & (illegally) paste nie.

Jy kan dit luister ook, ek sal die skakel gee, maar lees eers. (Nie almal hou van hoe die man sing nie – hê dan net waardering vir die liriek.)

HART VAN GLAS

My huis is nie 'n plek nie –
'n kamer of 'n land nie
My huis het nie 'n tuin nie,
'n dak of selfs 'n deur nie
My huis is waar my kinders is,
Ek is tuis as ek kan weet
waar elkeen hom of haar bevind:
dis ál wat ek moet weet

Want ek loop in my pa se skoene,
ek loop in my pa se jas
En ek weet ná soveel jare
'n pa het 'n hart van glas
'n Pa het lief, maar onvolmaak –
dis dikwels krom en skeef
En al gebeur dit veels te laat
kom sy liefde tog op dreef

My huis het geen adres nie,
geen straat of poste restante nie;
geen lig in donker vensters nie,
geen nommer op die hek nie
Want my huis is waar my kinders is,
Ek is tuis as ek kan weet
waar elkeen hom of haar bevind:
Dis ál wat ek moet weet

Koor

Steve se tjoklitbeksoentjies wat so soet soos lemoentjies is, is my kleintyd se Pappa-en-Klaradyn-liedjie.

Hierdie een weet ek, gaan my (ons) nog op ver paaie dra.

En toe ek nou klaar so lekker ry en tjank, te skaam om links of regs in die oggenspitsverkeer te kyk, toe kom staan en foeter die man, én Amanda Strydom én Sibongile Khumalo die volgende in my gemoed, en daar huil ek sommer oor oorle’ Judy ook:

THULA

Daar’s 'n moeder in Soweto,
daar’s 'n ma op Waenhuiskrans
Daar’s 'n baba in haar arms
terwyl sy om die kamer dans

Sy sing sag, soos net 'n ma kan
'n deuntjie in die nag –
oor haar drome vir die toekoms:
wat sy van haar kind verwag

Sy sing oor ou legendes;
van mense lank reeds dood
Sy sing oor diep riviere –
van voorspoed en van nood

En die wysie wat sy neurie
word duisend keer herhaal
Vir honderdduisend moeders
is dit dieselfde ou verhaal

Thula thu, thula baba thula sana
Thul’ u bab’ uzobuya ekuseni.
Thula thu, thula mtwana thula sana
Thul’u bab’ uzobuya enthabeni.

Sobe si khona a baye beshoyo
Bethi buyela u buye le khaya    
Sobe si khona a baye beshoyo,               
Bethi buya mtwana ubuye le khaya

Thula thula, thula sana
Thula thula, thula baba
Thula thula, thula mtwana
Thula thula, thula ba…

Daar’s 'n ma in Gugulethu;
daar’s 'n ma in Graaf-Reinet
Sy sing 'n ou-ou liedjie
vir die baba in haar bed

Dis 'n lied wat elke ma ken –
sy gaan haal hom diep, en ver
Dit vertel van kronkelpaaie;
van die maan en morester

Ja, dis die soetste melodie
wat 'n mensekind kan hoor
Jy kan dit nooit vergeet nie,
want sy sing dit oor en oor

Al lyk hul soms verskillend
bly elke ma oneindig trou
En sy sing haar lied van liefde
Vir alle kinders, ook vir jou

Thula thu, thula baba thula sana...

Haai, dat hierdie man dit toe nou in soveel jare nie kon regkry nie, en toe vanoggend skielik sommer twee keer.

(Toe vergeet ek van die skakel, en vanoggend kry ek die ding nie aan die gang nie - wat 'n jammerte!)