Oor die brode, maar darem nog nie om den brode nie

Dit is van kleintyd al duidelik dat ek van kosmaak hou. Inaggenome die gesins- en breër familieband waarbinne ek gestalte aangeneem het, is dit te verstane.

Ek maak nie kos om bloot net kos in my maag te kry nie – ja, die hedonis in my vra om bevrediging, maar kosmaak voed meer as net my maag, dit voed my siel ook.

Ek kommunikeer dat wat ek nie sommer in woorde kan omsit nie, met die kos wat ek voorsit, met die aandag en tyd en moeite en liefde wat ek insit.

Ek praat met jou, ek sê ek is lief vir jou, jy maak vir my saak.

As ek die botter Maandag in sy papier op die tafel sit, maar Woensdag in ‘n bakkie voorsit en Vrydag in bolletjies gerol aanbied, het ek drie verskillende boodskappe by jou tuis probeer bring.

‘n Vriendin vertel dat sy nooit juis van kosmaak gehou het nie, maar dit tog geniet het toe een van die kleinseuns op nege eendag uitroep:  “Oe, Ouma, ek wéns my maag was groter!”

En vir my sal so ‘n opmerking ook die adrenalien en melatonien en elke goed-voel-ensiem en ding in my liggaam in die hoogste versnelling en rat plaas.

Ek weet trouens nie wat die lekkerste rondom kosmaak is nie – my eie stiltetyd en liefdesdiens in die kombuis om die kospotte, of die sakrament om die etenstafel en sy borde nie.

En dan het ek in hierdie verband die afgelope ruk bewus geword van dimensies in my liefde vir kosmaak en voed waarvan ek nie die vaagste benul had nie:

As ek smiddags vier die twee Indiese ringnekparakiete hulle vruggie vat, dan gaan loer ek hulle af vanuit die kombuisvenster om te sien hoe hulle die vruggie geniet – eintlik deel ek so in hul genot.

Ek betrap myself dat ek hul vier kosbakkies (drie vir kos en een vir water) volmaak met die ook op kleur en variasie. Ek sit ook nie byvoorbeeld die saad- of vrugtebakkie elke dag op dieselfde plek nie – ter wille van afwisseling, en om verveling te probeer voorkom, wissel ek dit ook af.

En dan praat ek nog nie van die hase nie. Ek pak hul aandbord met ‘n verskeidenheid groete partykeer suiwer met die oog op ‘n aantreklike aanbieding. Die spatsels beet word effekberekend tussen die ligter skyfies patat en koolblare ingewerk. Ek maak daarmee soos een wat sy Griekse slaai finaal afrond met die wit blokkies fetakaas en donker korrels olywe.

My kop raas. Maar dis met lekkerte dat ek die bord dan in my kelner, Klaradyn, se hand prop en haar die haashok instuur.

Dan is daar nog die bedelaar in Colbyn waar Psalm 23 in Kerkstraat doodloop.

Psalm 23 is ‘n stukie pad waar enige outjie uit Pretoria-Moot ware waters waar daar waarlik rus is en die groenste van groen weivelde kon geniet. Maar toe bou hulle gholf-oefenbof op die stukkie vleiland en niks was daarna ooit weer dieselfde nie.

Ek boikot nie die tolpad skool toe suiwer op grond van suinigheid nie, ek verkies bloot die rustigheid wat Psalm 23 my bied.

En as jy aan die einde van die Psalm kon, knap na jy nou net gery en die oorloop van jou olie- en lewensbekers bedink het, staan daar ‘n ou man by die T-aansluiting met Kerkstraat.

En in die baie van die bietjie wat ek het, is daar oorgenoeg om hom soggens van ‘n toebroodjie te voorsien. Ek maak vir Klaradyn ‘n skoolbroodjie. Baie keer maak ek vir my en Annieka ‘n broodjie. Dit vat niks van my om vir die man ook ‘n ietsie te maak nie.

Ek het agting vir sy ouderdom en sy growwe hande, ek respekteer sy sout-en-peperbaard. Ek weet hy is wyser as wat ek slim is – en dis vir my heerlik om vir hom ‘n toebroodjie te maak.

Ek het hom nog nooit bakhand sien staan nie. Hy staan bakhand sonder om bakhand te staan, want ek weet werk gaan hy nergens kry nie, nie op sy ouderdom nie.

Sê maar vir my dis mense soos ek wat mense soos hy op straat hou. Dit maak nie saak nie. Ek weet die Lotto-geld en die staat gaan nie ‘n broodjie in sy hand stop nie, verhinder my nie om dit te doen nie.

Haai, en selfs vir die ou man kan ek nie maar net twee snye brood aanmekaar plak met grondboontjiebotter of iets nie. Dit moet keurig wees en iets om na uit te sien, iets om te mis as ek die oggend nie daar verby kom nie.

Party oggende is daar nie tyd nie, of, soos vanoggend, bloot nie nog brood of ‘n vruggie nie – dan ry ek maar ‘n ander pad. Maar eintlik weet hy – as ek het, dan gee ek; die dag as ek nie het nie, dan hou ek verby.

Om hom te sien eet, of bloot net afloer en die papier oopskuif om te sien wat op vandag se broodjie is, gee vir my onberekenbare genoegdoening.

So, ja, dit ís soos ek gesê het:  ek weet nie wat die lekkerste is nie, die bak van die brood, of die uitdeel van, en deel in, daardie symste brood nie.

Sjoe, dankie julle, dit was 'n lekker dag!

Ons het Saterdag in die geselskap van die skool se Verteenwoordigende Leerlingraad deurgebring. Die VLR is niks anders nie as die twee klaskapteins van ouds wat in elke klas tot leier verkies word. Ons span ook nog ‘n prefekkorps wat uit die matrieks verkies word, in om sekere leierskapspligte wat nie binne die jurisdiksie van die VLR val nie, te hanteer, en die prefekte is ook saam.

Klaradyn gaan nog elke jaar van haar lewe saam op hierdie jaarlikse uitstappie – maar waar my of Annieka se bydrae nog altyd vir die middag geskeduleer was en ons tradisioneel eers na middagete aangemeld het, was Annieka se spreekbeurt vanjaar voor ontbyt, terwyl ek eers na 16:00 aan die woord moes kom.

So Sussie is knap voor 06:00 in haar slaapklere in die motor gelaai en ons het die uur en ‘n half kampterrein toe aangepak. In ‘n stadium fokus ons so op Annieka se aanbieding, dat ons by die afdraai van die snelweg af, verby ry. Die 90 minute op die pad word toe 120.

Daar aangekom, hol Mamma om haar aanbieding te gaan maak, en Sussie kry haarself uit haar pajamas in speelklere in – sommer in die kar. En toe begin die pret.

Ek was gerat met nie minder nie as ses pakke speelkaarte, Rummy Cup, tekengoed, drie speletjies wat die brein uitdaag; selfs ‘n storieboek ingeval van reën en ons uitgekuier raak met die res van die goed.

Maar nee, o, aarde, toe ons in ons speelpakkie uit die motor klim, toe begin, soos ek gesê het, die pret, en op die ou einde het ons vir 20 minute geteken (toe die leerders met een van hulle lesings besig was en ons reeds die swembad vir langer as ‘n uur en ‘n half tot ons privaat beskikking had) en vir tien minute om die aandete se kamp- en braaivleisvuur kaart gespeel.

Die res van die dag was ons, óf in die water, óf op ‘n hindernisbaan se hindernis, óf besig om een van die literiabaan se uitdagings op ‘n graad 2-vlak op te los.

By die hindernisbaan het ons eers my graad die 17 minute wat dit hulle van die begin tot die einde en afsluiting met hul spankreet geneem het, aangemoedig. Toe het ons hier en daar aangespoor en toegejuig. Maar die oomblik toe die laaste groep so drie hindernisse in die roete in was, toe het ons gesinnetjie, met Klaradyn as ystervrou-atleet, eweneens op graad 2-vlak, die hindernisbaan kafgedraf. Dis nou met uitsondering van die laaste “putjie” wat luiperdkruip in ‘n moddersloot en onder deur ‘n trekker-buiteband in ‘n watergat/modderpoel ingesluit het.

Agtermiddag, na ons boerbokkies met ‘n sterk Europese verlede (sulke kleinerige bruin en swart boerbokkerige bokke wat beslis nie regte egte uitgevrete Suid-Afrikaanse op-die-soom-van-die-pad boerbokke is nie) met die hand gevoer het, dis nou toe die groot kinders se dinkwerk op die literiabaan ons verveel het, is ons af plaasdam toe.

By die dam het die leerders vlotte moes bou, maar in al die tyd wat hulle vlot gebou en hul vlotte uitmekaar gebreek het, het ek en Klaradyn met ‘n boereplaasweergawe van ‘n glybaan die dam ingeplons.

Toe elke graad se vlot natuurlik eers finaal afgeskryf is en die groepe die foefie-slide, glybaan en ander pretgoed wat in die dam ingebou is, begin beset, het Pappa en Klaars die glybaan aan hulle afgestaan.

Dis toe ook op daardie punt Klaradyn my amper afgeskryf het. Sy wil toe mos na Mamma, daar doer, aan die oorkant van die dam (ja, daardie spikkeltjie daar oorkant kan miskien Mamma wees) gaan. En nee, sy wil nie stap nie, sy wil swem.

Ek is onmiddellik trots op die afstand wat my dogter wil afbyt en wil haar nie ontmoedig nie. Ons pak ons eie Midmar-myl toe aan. Die myl word toe 25 meter en toe kan Sussie nie meer nie, toe moet Pappa haar verder uitswem.

En Pappa was op skool reeds nie ‘n wafferse swemmer nie – en van toe af het dit vir 29 jaar nog net verder agteruitgegaan.

Ons kom met Pappa se kloppende hart en fluitende longe by die spikkeltjie aan wat halfpad darem gelukkig Mamma se gestalte begin aanneem het.

Die maklike ding sou wees om nou die langpad terug na my bril en ons handdoeke grondlangs aan te pak. Maar met my dikke kale bolyf gaan ek nie die kinders ‘n skrik op die lyf wil jaag nie, en ek besef ons sal tot daar anderkant moet swem.

Ek groet my vrou met die woorde dat hulle ‘n ogie op ons moet hou, verdwyn ek halfpad onder die water en kom nie weer op nie, moet hulle iemand instuur om Klaradyn te gaan red.

Op die retoer was ons nie 10 meter in nie, toe maak Klaradyn haar op my maag tuis en ek moet die res van afstand op my rug agteruit probeer spat en plas en watertrap.

Ons het dit gemaak en ek het 10 minute gevat om te herstel, nie waar nie, op ‘n snotglad slymbedekte onderwater sementtrap.

Toe ons net na 20:00 in die motor klim om die slaggat-pad terug aan te pak, sê Klaradyn, lief en dierbaar wat sy is:  “Sjoe, dankie julle, dit was ‘n baie lekker dag.”

En toe Annieka 30 meter verder, dis nou dertig meter verder in ‘n motor op ‘n grondpad, vra of sy darem vanoggend die klompie buffels gesien het, toe word ons met stilte beantwoord.

Sussie het letterlik dankie gesê vir die lekker dag, haar kop neergesit en dadelik, onmiddellik, aan die slaap geval.

Maar dit het my oortuig, nie dat ek oortuiging nodig had nie, Sussie het nie net ‘n lekker dag gehad nie, sy het ‘n heerlike dag gehad.

Oor brille (maar darem nog nie oor pille)

Ek verbeel my ek het in die laaste jaar al vertel van my Ouma van Wyk wat in haar sewentigs een van die eerstes geword het om kontaklense te kry toe dié Suid-Afrika eers tref.

Ouma was ‘n groot vrou, ‘n Boervrou met breë betroubare hande (soos die een of ander Afrikaanse digter uit my kinderdae haar oorlede ouma se hand allitererend beskryf het). G’n katarak of groeisel kon op enige enige oogbal van hierdie vrou vatplek kry solank sy van soggens vroeg tot sawens laat daar gefroetel en gevryf het om dié verlengstukkie van haar oog, in, of uit, of op sy plek, of gerieflik, of minder krapperig, of meer sawwerig te kry nie.

Dis nou so lank die goed in haar oë was, wat nie al te gereeld was nie. Daar is meer na die lense gesoek as wat daar met hulle gekyk is; daar is meer in die oogkaste en agter die oogballe gekrap om te kyk of die lense iewers in Ouma se kop sit, as wat daar gekrap is om die lense in of uit te kry. Dis seker 40 jaar later en ek gril steeds as ek in my gedagtes oproep wat Ouma se vingers aan haar ooglede aangerig het – sy het dit heen en weer soos ‘n konsertina se voue heen en weer omgedop soos geen stout seun wat die meisies die grillings met sy ooglede wou gee, haar dit kon nadoen nie.

Wat natuurlik nie in Ouma se guns getel het nie, was haar mat – heavy floral en heavily embossed.En dan was dit nie ‘n effekleurige blommetjie wat die mat plek-plek van ‘n spatseltjie kleur voorsien het nie – dit was ‘n malse ruiker van ‘n bonte roesemoes kleur en vorm. En tekstuur.

As Ouma dan nou klaar haar harsings deurmekaar gekrap en sommer haar ore van binnekant haar kop skoongekrap het, en sy steeds een of beide lense gesoek het, is die buurvrou (Ou Buur, soos Ouma haar genoem het), die kerk se orrelis in nommer 3 en die vrou van bo se hulp en knieë ingeroep om te kom help soek na Ouma se ogies. (En omdat ek eers groot en op Universiteit moes kom voor ek ingelaat is op presies watter toonhoogtes die Dominee so knaend by die dranksugtige orreliste kom soek het, was dit ook nie vreemd, teen die tyd wat ons daar aankom om te kom help soek, om Dominee ook op sy knieë, kruipend deur Ouma se huis , partykeer ook net sy netjiese pak se broek wat gat in die lug iewers onder ‘n bed uitsteek, op te spoor nie.

Die kere wat ons nie self die ding in Ouma se oog, of hare (verstrengel in ‘n haarnetjie van ouds) opgespoor het nie, het ons die ding óf nooit, óf stukkend en aan skerwe opgespoor.

Iemand het met die raad gekom dat ons die mat moet stofsuig en dan net deur die binnewerkinge van die ding se sak moet gaan om die verlore oog op te spoor – en dit het nogal gewerk.

Daarom seker ook dat haar dogter, my ma, nooit kontaklense gekry het nie. (Selfs ek, tot in die derde geslag, oorweeg nie kontaklense nie – wat ek kleintyd opgedoen het, is wonde met letsels wat nooit genees nie.)

Maar Ma se bril (en ons het soos die meeste Afrikaanssprekendes van brille gepraat) Ma se brille was aldag en heeldag soek. Veral in die jare voor sy multi focals gekry het, want dan het sy die ding afgehaal as sy hom nie nodig had nie nie. En kry sy hom weer nodig, kon sy nie onthou waar sy hom neergesit het nie. En sonder hom op haar oë, kon sy ook nie sien waar sy hom neergesit het nie. So dit was byna daagliks ‘n nagmerrie.

Soos wat ek sleutels soek, het Judy haar bril gesoek – nie een maal ‘n dag nie, ook nie twee maal nie, maar die héle dag.

Ek het hom meesal gekry waar Ma hom nie kon sien nie – in die hangkas tussen haar panties. Daar was ‘n spieël teen die hangkas se binnekant, en op die rakkie net bo (of net onder – hoe sal ek nou weet) het Ma haar grimering gehou.

Nou om te grimeer het Ma hierdie leesbril van haar nodig gehad – om naby te kan sien. (En die hangkas was myle van ‘n venster en daar was ook nie ‘n lig naby of reg van agter om dinge makliker te maak nie!)

Maar nou kon Ma nie alles wat vrouens met hulle oë doen, aan háár oë doen, solank sy die bril op had nie – dan haal sy hom af sit hom op of tussen die panties neer.

En dis waar die nagmerrie begin – want nou kan sy by haar oog uitkom; sy kan net nie sien om iets aan die oog te doen nie.

Dan is sy so gefrustreerd as sy uiteindelik daar so soorts van klaar is, dat sy sommer net wegstap.

Ook eers ‘n uur, of langer, later dat sy weer haar leesbril nodig het, maar teen daardie tyd het daar al so baie gebeur, dat sy nie kan onthou waar sy die bril laas gehad het nie. En selfs staan sy met haar neus in die donker kas, sonder haar bril, sal sy hom nie sien nie, selfs al sou hy haar kon pik, was hy net ‘n slang.

Daarom dat, spoor Ma wél die bril op, sy hom nie raakgesién het nie, maar eerder raakgevát het.

Natuurlik het sy hom toe aan ‘n ketting om haar nek gedra, maar dit was nog erger – nou kon sy hom nie raaksien óf raakvat nie, sy moes wag tot iemand lostrek met:  “Maar my magtig, Judy, daar hang die bloody ding dan om jou nek!”

Maar ek het 1982 al matriek geskryf, ek is uit die huis uit, universiteit toe, weermag toe en het ‘n lewe, elders, begin. Toe vir baie jare daarom hoogstens een keer ‘n maand as ek, en later óns (eers ons twee en nog later ons drie) gaan kuier het.

Van die woonstel, na die huis, na die meenthuis... na die ouetehuis (eintlik maar hospitaal vir verswakte bejaardes). Na die Altzheimer-versorgingseenheid.

By die ouetehuis het Ma later nie meer regtig idee gehad waarvoor sy die bril had nie. Nou het sy orals saamgedra en in ander mense se kamers (of woonstelle op die terrein) vergeet. Partykeer is hy dae weg, ander kere weke. Dan is hy een oggend weer daar. En vra ek waar hy vandaan kom, dan kan sy nie onthou dat hy weg was nie, laat staan nog waar sy hom gekry het.

Die laaste keer wat ek haar by ‘n oogarts had, het die man gesê daar is soveel katerakte dis ‘n eintlik ‘n aardigheid, maar dit help nie hy opereer nie.

Later van tyd was ek nie seker of sy beter prentjies gekyk het met haar bril óp, of met haar bril áf nie. Ek het gevra en getoets. Maar sy kon my nie sê nie.

Ek het daarna opgesien om die verlamde in die rolstoel oogarts toe te neem. Maar ek het geweet ek moet dit doen. My gewete het my aangekla. As dit haar lewenskwaliteit enigsins kon verbeter kon ek die moeite nie ontsien nie. En ek wóú nog, ek hét beplan om ‘n afspraak te maak...

Toe ek klaar van haar liggaam afskeid geneem het en uitstap, het ek vervaard in die deur omgedraai om seker te maak dat Ma haar bril op het. Hy was daar, ek het om twee dae vroeër in haar kamer gaan haal en afgebring siekeboeg toe.

Maar natuurlik het sy toe nie meer ‘n bril nodig gehad nie, nie dié een, of enige van al die baie voor hom, wat soveel donderse kere soek was nie, en ek het hom saam met my opgeneem na haar kamer toe, waar ek die deur gaan sluit en die nuus oorgedra het dat die ou vrou nie sal terukom na hierdie kamer toe nie.

Op ‘n manier moes die bril en 47 jaar se herinneringe rondom hom, én die baie ander soos hy (ook nie net Judy s’n nie, maar ook háár ma s’n) in ‘n groen skoendoos beland het. ‘n Skoendoos wat sy en die arbeidsterapeut groen geverf het en met skoenlappers versier het.

Die vakansie soek ons die kragkabel van Ouma se radio wat ek so twee jaar voor haar dood vir haar gekoop het. Ek gaan krap in die garage waar die goed nog net so onaangeraak staan en ek maak die bliksems vervloekte groen boks oop. En daar lê die bril vir my en kyk. Saam met die twee of drie tissues wat ek die oggend vir haar gevat, en later weer saam met die bril opgeneem het kamer toe.

***

Toe ek uiteindelik dink ek is nou reg om uit die garage terug in die huis te gaan met die nuus dat ek nie die kragkabel gekry het nie, is ek die huis in.

Maar ek het my misgis, ek het hoogstens gedink ek is reg om die huis in te gaan.

Klaradyn het vir my ‘n kaartjie gemaak wat ek by my plek aan die etenstafel gekry het.

Ek wou dit nou inskandeer (aftas?) en hierdie stukkie onthou/gesels daarmee afsluit.

Maar hierdie kaartjie is nou soek, ons weet hy is gebêre, maar waar hy gebêre is, weet ons nie. Hy is tien teen een só gebêre (want dis nie ek wat hom gebêre het nie – as ek tog maar net wil leer om my goed te bêre) dat ek hom eers weer skielik, terloops, op sal spoor die dag as Klaradyn klaar op universiteit/in die buiteland/getroud sit.

En dan doen hy aan my en maak hy van my wat die elendige bril in sy ewe elendige groen boks aan my gedoen en van my gemaak het.

Want my lewe met die drie vrouens wat my lewe vul en gevul het, is ‘n wonderlik ryklik geseënde een – ek is ‘n gelukkige man.

Hopelik het ons voor dan al die radio se kragkabel gekry; dié is nog steeds soek.

Tyd van verhuising

Ek het gister getrek – nie ons nie, ek; nie uit die huis uit nie, na 'n ander klas toe.

So moes ek al 'n paar maal in my lewe trek.

Die eerste onthou ek soos gister. Dit was soos nou – oor 'n Desember-vakansie. En toe ek Januarie, twee dae of so voor die skool begin, in my nuwe klas inkom, is die stoele en tafels mooi gestapel, die vloere gepolitoer en die arbeiders het elke, elke maar elke, liewe plakkaat van my, de leste een wat ek soveel sorg van die ou klas se mure afgehaal en persoonlik na die nuwe klas aangedra het, oor die loop van die vakansie weggegooi.

Dit was die naaste wat ek nog ooit aan moord en gebarste are in my kop gekom het.

Enige onderwyser wat sy sout werd is (en skielik onthou ek waar hierdie uitdrukking vandaan kom) heg meer waarde aan, en het 'n groter trots in, sy of haar plakkate, as aan en in sy of haar lêers.

'n Liasseerstelsel het in my ganske onderwysloopbaan nog nooit vir my iets beteken nie, maar sonder my plakkate is ek net 'n stoffie, 'n skaduweetjie in ‘n klas.

Dan is ek ook een van daardie onderwysers, hulle is so skaars dat ek nog net een ander een van hulle teëgekom het, wat, is die betrokke klas se muurspasie beperk, selfs plakkate teen die dak opsit.

Ek het een naweek vriende se huis moes oppas en het helder kleure geneem, my deur die gees laat lei en deur Walter Battis laat inspireer, en self my eie plakkaatreeks rondom beeldspraak of stylfigure daargestel. Ek is al die pad deur na Pote se mediasentrum toe, dit was daardie jare die enigste plek waar jy sulke groot goed teen 'n bekostigbare prys kon laat doen, en het my plakkate, elke een, laat lamineer.

En toe gooi Johannes (ek sien hom ongeveer 20 jaar later steeds voor my staan, en as ek hom ooit weer moet raakloop, hoop ek daar is plasse water in die pad want ek sal doelbewus so ry dat ek hom drenknat agterlaat) hulle elkeen weg, nie 'n week gelede en ek kan dit uit die asblikke gaan red nie – aan die begin vakansie, die asblikke is al twee keer daarna weggery!

My huidige hoof en sy skoolbeleid (so omvangryk dat hulle al vir meer as 10 jaar nie eers meer die moeite doen om ons dit afgerol of gefotostateer in 'n lêer te laat inbind nie – dis op die skool se rekenaarstelsel toe- en vas- en op- en ingesluit, én -gemessel) maak 'n groot gewag van die feit dat ons onderwysers tog nie ou plakkate teen die mure moet hê nie – ons departementshoofde word elke twee jaar of so die skool en klasse ingestuur om tog toe te sien dat daar nie stokou vergeelde plakkate teen die onnies se mure is nie.

Ek roem my op 'n reeks muurversierings wat van circa 1993 dateer. 'n Vriendin van my gee my die einde van die vorige jaar 'n klein maar baie kleurvolle kalender wat pas klaar sy werk teen haar kantoormuur verrig het, present – elke prentjie, maak ek my hand voor my reguit en oop, pas in my hand, van vingerpunt tot palmbegin, so klein is dit.

Ek kry 'n toepaslike Spreuk van Langenhoven (elke Afrikaanse taalonderwyser, nee, elke onderwyser, wat sy sout werd is...) by elke prentjie en vra 'n lieflingsdogter met 'n mooi handskrif om te voltooi.

Raai watter goedjies, van die letterlik bykans 'n honderd wondergom-geplakte en geduimdrukte goedjies in my klas, het ek vandag, heel eerste, met die grootste sorg, van die aansteekbord losgemaak? Die twaalf het oor die jare heen al agt geword, ek moes van 'n treffer ontslae raak, maar daar gaan nie 'n jaar verby dat ek die leerders nie bewus maak van, onder andere, “dis van te veel mooiweer dat die woestyn onvrugbaar is” en “die sonskyn sal jou nie beskadig omdat jy jou reënjas en sambreel verniet saamgeneem het nie.” En wat van “pasop vir 'n kortpad wat dikwels so kort is dat dit 'n ompad word,” (of iets in dier voege)?

En toe bring ek ook vandag besoek aan Ernst van Heerden se Aan die verhuisingsmanne:

Dra sagies, vriende,
Want sierpotte en erdewerk,
Keurborde en fyn glas
Sluit ’n hele lewe
Met sy drome
En verlangens in;

Dra saggies, mededraers,
Want die drag,
Van veerbed,
Tafels,lessenaar,
Druk teen die bors
Se dun skelet;

Dra sagies, regters
Want die oordeel
Oor my klein bedryf
Lê vasgevang
In prente, boeke
En ’n eie ou gemakstoel;

Dra sagies, Gode,
Want die hart se porselein
Is broos en tot veel seer
En kwesbaarheid geneig:
Die kratte van ’n lewe
Kan so maklik breek

Maar gelukkig was dit ‘n anderste, meer letterlike verhuising as waarvan daar hier sprake is. Tog ook met meer as genoeg raakpunte toe ek Judy eers moes afhaal, oprol en saamtrek.

Sy kon regtig mooi skryf – as sy 'n tjek en die teenstrokie ingevul het, dan was dit mooi om te aanskou en iets om huis toe oor te skryf.

Had ek tog maar haar hand geërf, dan was dit nie nodig nie, maar toe moet ek mos nou opsluit op my pa en sy dronk krapstrepies trek.

Ek het dat Judy oor die jare heen seker so tien kalenders se plakkate vir my skryf.

Die eerste keer was knap na die arbeider die hele stapel plakkate wat ek met groot versigtigheid op die onderwyserslessenaar plaas gemaak het, oor die vakansie weg gaan staan en gooi het.

Die laaste keer was sy al diep in die sewentig en ek het destyds met 'n skok besef dat die hap wat ek haar nou wil laat afbyt, inderdaad vir haar te groot geword het.

Die heel laaste mooi-mooi wat Judy vir my geskryf het was toe ek haar voor in 'n boekie wat ek kamma-kamma van Ouma Nooi vir Klaradyn gekoop het, laat skryf het...

O, die sorg, die omsigtigheid, die versigtigheid. Jy skryf nie sommer voor in 'n boek nie – jy het 'n liniaal nodig, om reguit te skryf, 'n potlood, skerpmaker en wisser – sy het nooit van 'n uitveër gepraat nie – en dan die ink- of viltpen, vir aan die heel einde.

Maar miskien sal ek self beter deur my oë begin sien as ek ophou om haar nou die heeltyd hier in my geestesoog te wil sien, en gou eers vertel waar ek dink die uitdrukking om jou sout werd te wees vandaan kom.

Ja, nie net het sout (sal) en salaris (salarium) dieselfde oorsprong nie, maar wil dit voorkom asof selfs soldaat (sal dare) sy begin aan dieselfde basis te danke het. Dis Plinius (die ouer een van die twee bekendes) wat ons op die spoor (of dan nou dwaalspoor) bring om iewers voor 79 nC reeds te wil reken dat Romeinse soldate in sout vir hul dienste betaal is. Daarom, as jy jou sout werd is, verdien jy uit en uit die salaris wat jou toekom.

(Dis nou behalwe as jy 'n onderwyser van Hans Moolman se kaliber is – dan verdien jy eintlik baie meer sout as die bietjie wat die keiser jou gee, sommer sewe sakke se sout, vir al die sakke sout wat jy saam met die kinders opeet.)

Maar ek was by Judy.

Ek het al van baie reekse ontslae moes raak – die son verbleik die goed, dit verrinneweer en raak so gaar gesteek van die duimdrukkers en spelde dat 'n mens later nie nóg kleiner kan sny aan die goed nie. (Ja, ek raak gou uitgekuier met hoe die goed in die klas opgesit is, ek hou daarvan om die goed elke ses maande of so te “verhang.”

En dan het dit al ook gebeur dat die onderwerp wat deur 'n betrokke plakkaat aangespreek word, bloot uit die sillabus weggeval het. So het hele reekse al letterlik uitgedien geraak.

Op die oomblik het ek nog twee reekse in my besit wat die ou vrou vir my geskryf het – beeldspraak en stylfigure.

Ek het vroeër twee ander reekse op die onderwerp gehad, maar dit was verwarrend.

KWV het elke jaar 'n kalender van hoogstaande gehalte aangestuur. Die een jaar was dit Irma Stern, die ander jaar Maggie Loubser. En toe span ek hierdie twee Suid-Afrikaanse ekspressioniste in om die beeldspraak en stylfigure in die sillabus te dek.

Maar ek maak dit deurmekaar – eintlik omdat daar meer stylfigure as voorbeelde van beeldspraak is – en Tannie Maggie dek van altwee, én Irma se oeuvre  spreek beide aan. En my oog sal my nie toelaat om van Maggie Loubser se goed tussen Irma Stern se goed (en andersom) te hang, net om beeldspraak by beeldspraak en stylfigure by stylfigure te kry nie.

Toe doen ons dit twee jaar later oor – soort by soort en kunstenaar by kunstenaar.

En dan wil die hoof en sy skoolbeleid hê dat ek hiervan ontslae moet raak! Daar is nie 'n manier nie! Ek sal eendag aftree met een of twee van daardie plakkate teen my mure.

Gelukkig weet ek darem daardie plakkate is nie die tipe plakkate waarna die beleid verwys nie.

Toe Judy nie meer vir my kon skryf nie, het ek my eie begin maak. Maar dit was minder suksesvol.

Ek het nou nog, seker al tien jaar, die laaste KWV-kalender – Vader Claerhout – ongebruik en opgerol in die kas.

En ek vermoed, nee, ek weet dit nou al – iemand gaan na my dood die kaste moet opruim en daarvan ontslae moet raak, want ek sal dit lewenslank hou, met die gedagte dat ek nog eendag 'n plakkaatreeks daar rondom gaan skep.

Na die minder suksesvolle eie eksperimente met plakkate, het ek die wonders van die digitale eeu aangegryp. Die probleem is net dat dit onbekostigbaar duur is om 12 of meer A1-, of selfs A2-pkakkate in volkleur uit druk. En dann het jy dit nog nie laat lamineer nie!

Die A3-reekse wat ek in my klas het, is lieflik (trouens meesterlik daarby) maar dis net te klein om 100% effektief en van waarde te wees.

Dis heerlik om die goed uit dink:  jy soek vir jou 'n spul mooi prentjies en dan dink jy sinnetjies by elkeen uit wat sal pas by die opskrif wat jy die prentjie van voorsien het.

Of jy werk andersom:  jy kry jou woorde in die gereedheid (opskrif/onderwerp en ondersteunende sin) en dan gaan soek jy prentjie wat daarby aanpas.

Met die dat ek nou al 'n plakkaat (dikwels meer as een) vir bykans elke ding in die stelwerk-, letterkunde- en taalleersillabus het, het dit lankal nóg makliker geword: jy kry 'n mooi prentjie en soek 'n mooi aanhaling daarby, of jy kry 'n spul mooi aanhalings en dan soek jy bypassende prentjies.

Te lekker, en al te kreatief! Ek het al die punt bereik dat ek plakkate vir kollegas uitdink, vir presente saamslaan, en wens ander kontrakteer my om die plakkate te ontwerp, dan druk hulle dit uit en laat dit self lamineer.

Die klas waarin ek die laaste drie of vier jaar was, was heerlik – dit had nie 'n enkele venster nie en ek het, met die uitsondering van 'n deur en 'n wit bord, vier vol mure gehad om toe te plak! Wat 'n fees!

Die klas waarin ek ingaan, het vensters links en regs, en dan skryf ek bykans die hele voorste muur af aan 'n ingeboude kas, 'n witbord, 'n groen swartbord, én 'n ander belaglikheid wat muurspasie opvreet.

As ek alles wil oordra wat ek in my klas had, dan moet ek dak, en selfs vloer toe óók gaan -  en dit nog voor ek iets nuuts vir die nuwe klas gekry het! En dit sal nie deug nie.

Nou fokus ek maar op gordyne om iets te hê om na uit te sien.

Ek weet wat ek soek:  Nataniël en sy Kaalkop het sulke lieflike materiaal met nog liefliker Afrikaanse woorde op! Sal dit nie wonderlik wees nie! 'n Afrikaanse klas met die mooiste poëtiesste woorde. In die mooiste lettertipe daarby!

Ek dink nie eers ek sal 'n runner vir my tafel kan bekostig nie.

En mans doen nie juis tafeldoeke nie – ek en my lewenstyl die minste van almal.

Miskien dan maar 'n enkele wit servetjie met 'n Afrikaanse woordjie of wat op.

Dan hang ek dit voor in my klas, onder die bord, aan daardie spykertjie, die een waaraan party onderwysers voorste jare gelede hulle geel stoflappe gehang het.

Net vir die effek.

Ek sien uit na my nuwe klas en om uiteindelik weer tussen my kollegas te wees.

Al gaan ek die baie mure (en lugversorging om op te maak vir die gebrek aan vensters) en Annieka in die kantoor net langs my klas, baie mis.

Van viskoekies en 'n reënwoudpapegaai

Aan die een kant wil ek Annieka se piepie bottel en as naskeermiddel bemark, aan die anderkant wil ek vertel van die lekkerste viskoekies ooit, en dit alles terwyl ek nie weet wat om eerste te doen nie:  die legkaart wat wag, die video’s wat al moes terug wees.

Of sal ek gaan stort?

Van die viskoekies kan ek in elk geval net vertel, 'n resep kan ek nie gee nie – hoogstens enkele padpredikante.

Want die arme Klaradyn! Deon Meyer noem in die kookboek wat hy en sy vrou saamgeslaan het dat die lekkerste van die hele projek, die feit is dat hy uiteindelik sy ma se viskoekieresep het. Klaradyn sal so iets nooit kan sê nie – in haar gesin loop daar nie 'n viskoekieresep nie. Ons kry bloot viskoekies van dit wat daar ook al in die kombuis is.

Of omdat ek met ordentlike oorskiet vis in die yskas sit, snuffel ek deur die kookboeke om te kyk wat 'n mens alles kan doen om 'n viskoekie op jou bord te kry.

Dis hoe ek dit reg gekry het om gister, nadat ek eers 'n glas wyn in die hand had, kort voor lank met ses kookboeke op die kombuistafel oop, gesit het.

En toe op die ou einde in elk geval my eie kop gevolg het en gedoen het net wat ek wou, sonder dat ek dit ooit weer na sal kan doen.

Deon se storie oor sy ma se koekies, glo ek nie. Die resep vra vir 6 snye brood, maar is besonder spesifiek oor watter tipe brood dit moet wees. En daardie tipe brood het eers hoogstens twee jaar gelede, toe Mamma se Deon-kind al 'n goeie vyf en dertig jaar uit die huis uit is, op die mark gekom.

En hy laat dit klink of dit oor jare heen 'n ou familiegeheim en gesinsgunsteling was.

Miskien het die broodmaatskappy die foto’s of die glans buiteblad geborg. Ek sal nie weet nie.

Dit laat my nou onwillekeurig dink aan 'n grappie wat ek 'n goeie een en dertig jaar gelede, toe Hans-kind nog by Mamma-lief viskoekies aan huis geniet het, gehoor het. Dit kom daarop neer dat een van die Kardinale by die Pous wil weet hoe lank dit nog is voor die Kerk se kontrak met die Koringraad verstryk, want die Suikerraad het nou met so 'n lieflike aanbod gekom, dat daar in herdrukke voortaan “en gee ons vandag ons daaglikse suiker” sal kan staan.

Maar dit wat as Deon se mammie se viskoekieresep voorgehou word, is nie te versmaaie nie – sy het my geleer dat 'n mens naeltjies en koljander in viskoekies ook kan bywerk. Haar resep vra vir 'n kwart teelepel van elk. Ek kan my vir al die geld in die wêreld nie indink hoe enige resep, allermins nie een wat wegtrek met 750 gram se visvleis nie, vir 'n kwart teelepel van enige iets kan vra nie.

Vir 'n kwart teelepel doen ek nie die moeite om af te buk en in die kas te loop krap agter 'n teelepelmaat wat ek miskien nog in die laai oor het, oor dit destyds saam met die stelletjie moes gekom het, maar ek dit in geen jare gebruik het nie.

Ek gooi toe 'n gesonde teelepel, weliswaar darem nie een wat soos 'n Bybelse berg Ararat opgehoop is nie, van beide by.

En die fyn koljander herinner my toe aan die vars koljander wat ek in die yskas oor het. En ek laat my nou nie vertel dat 'n resep wat mans genoeg is om gemaalde koljander in te kry, nie lankal droog genoeg agter die ore is om 'n hand vol koljanderblare ook in te kry nie!

Want hulle het toe mos nou ons Checkers (of ons OK Bazaar, of so iets) teen 'n paar honderd duisend rand, straks 'n miljoen of meer – teen die koerse waarteen dinge deesdae gaan, van 'n verjongingskuur voorsien. En nou noem ek dit 'n verjongingskuur, dis eerder 'n volskaalse reïnkarnasie, 'n opwekking uit die dode in 'n totaal en al nuwe gedaante. Die ding was enkele maande net 'n dop, daar was van iets wat aan 'n kettingwinkel herinner, net mooi niks oor nie, en toe is daar een mooi dag baniere wat luidkeels aankondig Lazarus ontwaak net mooi die oggend wat ons vir die troue afvlieg Kaap toe.

En daar word die trippie af Kaap toe, toe nóg duurder, omdat ons uitmis op al die spesiale openingsaanbiedings ook!

Toe ons terug is van die Kaap, jy in waar nooit 'n enkele deur was nie. En waar vroeër die deur was, is nou net muur.

En soos so dikwels al van te vore in ons omgewing gebeur het, het die nuwe ontrimpelde botox-kettinghandelaar sy deure op, onder andere, ook 'n nuwe vars-vis-afdeling geopen.

Vars-vis-afdeling dan ook soos ons dit in die breër Pretoria-kettinghandel verstaan: vis wat, definitief wat tongvis betref, neerkom om onlangs ontdooide bevrore vis, maar darem heel interessante visse en dinge uit die see wat op sulke gestampte brokkies ys uitgepak word.

Wat meer dikwels in ons omgewing gebeur, is nie die oopmaak van vars-vis-toonbanke in kettingwinkels nie, maar enkele maande later, die toemaak en van die aardbol af verdwyn van daardie lankal-nie-meer-so-vars-vis-toonbanke. En dan is dit weer ses dagreise te perd vir my om ons gesin 'n varserige tongvissie op die bord te kry.

So toe ek hier knap na Nuwejaar vir die eerste keer in die nuwe winkel instap – watse haas kon ek nou hê, ons klaar die openingsaanbiedings verbeur – is ek dadelik spyt oor die R400-00 se garnale wat ek vroeër die oggend vir ons jaarlikse aandete-afspraak later die aand met baie goeie vriende aangekoop het.

Ek sou moes wag tot die volgende dag voor ek hul toonbank op die proef kon stel.

Gelukkig was die toonbank nog in die lewe toe ek twee dae later met nie te veel hoop in my oor daar instap nie, en is ons daar uit, nie met stokvis nie, maar koningklip, stewig in die hand geknyp. (Jy moet dit stewig in jou hand toeknyp – daardie bietjie vis in jou hand se prys het vroeër jare 'n hele mielieland tot jou plaas toegevoeg!)

Natuurlik was my oë weer groter as my en Annieka en Klaradyn en Martha (wat vir ons was en stryk, en kombuis opruim waar ek gekook het as Annieka nie daar is nie) se gesamentlike mae. Daar het meer as genoeg oorgeskiet om vir een maal in jou lewe viskoekies van iets beters as twee blikkies pilchards in tamatiesous te maak.

Daarom dat ek, glas wyn in die hand, so deur al die kookboeke is. Dis verbasend hoeveel mense die twee of blikkies pilcahards in tamatiesous eenkant toe skuif en die smakelose, geurlose blikkies salm naderskuif.

Egter nie Deon se mammie nie – sy gebruik oorskiet vis en omskep dit in 'n nuwe dis – presies dit wat ek wil doen. Die geneuk is net, sy doen dit met ses snye ontwerpersbrood, en ek het nie eers styl ou gewone brood in die broodblik nie, wat nog te sê haar nuwerwetse heuning-gegeurde, hawermout-bestrooide en –verrykte, ontwerpersbrood met 'n laer as die gewone glukemiese lading en indeks!

En dan is daar nie 'n enkele mens (en glo my maar – ek is deur twee glasies wyn en veel meer as net die ses kookboeke wat op die rak agtergebly het teen die tyd wat Annieka daar aankom en histeries raak oor wat dan nou van kombuis geword het wat 'n uur gelede nog so netjies en skoon soos Martha dit gelos het, was) wat saam met die oorskietvis, enige vis, ontslae wil raak van al die halwe kannetjies room in die yskas nie.

Ek het poeding gemaak, Annieka het poeding gemaak, Annieka het tert gemaak, Iemand het room in plaas van karringmelk hier aangebring, en as ons nie dringend begin uitdun (omgewingsbewustes praat van cull) onder die halfklaar, halfleeg, halfvol kannetjies room in die yskas nie, sit ons kort voor lank met 'n omgewingskrisis in ons yskas.

So toe verryk ek ons viskoekies met room. Toe verdik ek ons viskoekies weer met kapokertappels. Toe balanseer ek die minder gesonde, meer lekker, room, uit met meer gesonde, minder lekker (maar vir my steeds heerlik) hawermout. Gedagtig ook aan Deon se mammie se spoggerige brood wat hawermout in plaas van allerhande saadjies oorgestrooi kry.

Toe raak ek ook ontslae van die sprietuie in die yskas.

Annieka het ook ingekoop – sy het nader gestap gekom met een van haar vroue tydskrifte, die Rooi Rose of Sarie Marais (hulle kan gerus maar amalgameer en uitkom met 'n baie dik Rooi Marais of Sarie Rose). Daarin is vandeesmaand 'n resep vir viskoekies met 'n korsie van broodkrummels in.

Ons het weliswaar nie eers broodkrummels in die huis nie.

Maar dis by hulle wat ek gelees het van die gerasperde suurlemoenskil in die beslag. Dis eintlik ook nie die beslag nie, maar die kors. Maar omdat my koekies toe nie 'n kors kry nie, toe moet die gerasperde skil maar in die beslag in gaan.

Hulle koekies kry gerasperde parmesaankaas ook.

Toe kry ons koekies ook. Ek sit hoeka met die 30 maande oue wig kaas wat ek teen koningklip en 'n plaas se prys vir die Kersete aangekoop het, in die yskas.

Gelukkig, saam met al die room, ook nou nie meer nie.

Saam met dit alles, alles wat nuut en vreemd en enig en individualisties in al die ander viskoekieresepte is. Al waarvan ek weggeskram het, was die Thaise viskoekieresepte en die een of ander konkoksie, ek verbeel my dit was Jeremy Mansfield, in Kambodja afgekyk.

Toe ons eet, toe swymel my vrou en ek sien hoe haar hele wese vermurwe – sy sal skottelgoed was en werkoppervlaktes skoonvee tot al die velle van haar hande af is, as sy tog net weer eendag sulke lekker viskoekies kan eet. Want dit was, soos sy tereg gesê het, die lekkerste viskoekies wat sy, én ek, én die Britse koningshuis sedert die ontstaan van die monargie iewers kort na die val van die Romeinse Ryk, nog ooit in ons dag des levens geëet het.

Maar soos wat my kos haar die skottelgoed en vuil werksoppervlates laat vergeef, spoor haar komplimente en lekker eet my weer aan om kos te maak. Dit sin vir my lekker om kos te maak, vir myself seker ook, maar daar is niks so lekker om kos vir iemand anders te maak nie. En as daardie iemande anders jou vrou en kind kan wees, is dit nog soveel lekkerder.

Ek aanbid partykeer die grond waarop Annieka loop. En dis ook hoekom haar 'n botteltjie naskeermiddel met haar naam op sal aanwend.

My ma het altyd van tannies wat hulle self verbeel hulle is die kat se snorbaarde vertel dat hulle dink hulle is so fancy dat hulle selfs hul eie piepie sal bottel en verkoop as parfuum.

En dis wat ek met Annieka sal doen.

Soos eergister weer.

Maar dan moet jy seker 'n vrou wees om 'n vrou te verstaan.

Klaradyn het toe nou vir 6 maande gehuil oor sy nie 'n kat het nie. En toe sy uiteindelik ophou huil oor sy nie meer kat het nie, begin sy die volgende ses maande huil oor sy nog nie konyne het nie.

Toe bou ek die hok en kry drie konyne waarvan ons die geslag nog nie kon bepaal nie. En as dit 'n Kerspresent was (wat dit nie was nie) dan was die Kerspresent knap na die Kersete al stukkend gewees.

Maar dit nou daar gelaat. Ek gee nie om nie, ek wil hase en konyne en ganse en eende en hoenders op die werf ook hê.

Die geneuk is net dat sy, toe ek en sy nou die dag regmaak om nog duifies en ander welluidende saadvretertjies vir ons voëlhok te gaan soek, groot-oog en met veel opwinding by die ontbyttafel aankom met al ses haar spaarbussies, ook die een waarin die tandemuis se tandegeld gebêre word.

Sy is daarvan oortuig dat sy genoeg geld opgespaar het om 'n reënwoudpapegaai te kan koop.(Reënwoudpapegaai is haar mooi woord vir 'n McCaw.)

En dis ook nie lank nie, toe huil sy letterlik.

My uitgangspunt is eenvoudig:  as 'n kind dan nou duidelik rede soek om te huil, dan moet jy die kind rede gee om te huil. Want vir 'n kind wat sommer net huil omdat huil, huil is en sy lus het om nou sonder enige goeie rede te wil huil oor 'n donderse papegaai, dan sal ek haar van 'n ordentlike rede, 'n veel beter een as 'n papegaai, voorsien om te huil.

My invalshoek is dan ook simplisties en op die man af: “Jy het nou gehuil oor konyne, en nou dat jy konyne het, huil jy vir 'n papegaai! Waarvoor gaan snot en tjank en trane as jy die dag eers 'n R8 000-00-papegaai ook uit ons het!? 'n Fokken perd!”

Ek het dit darem nou nie heeltemal in daardie woorde gestel nie – ek verbeel my ek het heel beskaafd van 'n fokken ponie gepraat.

Maar ek het ook nie. Gelukkig nie.

Want voor ek die hele oggend, die hele dag, die eerste helfte van Januarie bederf het, beredder Annieka die situasie:  “Dis gaaf Sussie, doen nou net vir Mamma 'n gunsie en neem my spesiale handsakboekie en baie spesiale pen, wat jy nie moet weggooi nie, hoor! saam, en dan skryf jy vir Mamma neer hoeveel kos die papegaaie.”

En daar is Klaradyn stil, tjoepstil. Em orals waar ons stap (ons is na vier plekke met vogels) het sy soos wafferse joernalis of speurder die notisieboekie en pen in die hand, en sy neem inderdaad die pryse af.

Maar dis maklik om te onthou – die goedkoopste was R6 800 en die duurste was R8 600.

Jy kon my egter aan tafel al met 'n slap snoek omslaan.

My vrou het die insident wat tyd en plek gesoek het om te gebeur, afgeweer en op 'n irrasionele manier, ver onder en bo my vuurmaakplek, totaal ontlont.

Ek kon dit nie glo nie.

Ek het haar dit bewonder, en ek bewonder haar dit steeds.

Maar ek vermoed steeds dat jy 'n vrou moet wees om so met ander vroue te kan werk.

Dit sit beslis nie pappas en mans se broeke om vrouens dit na te wil doen nie.

So Annieka my liewe vrou, ek sal aanhou om my op te hou met dinge so prekêr soos viskoekies; hanteer jy net vir ons situasies van globale omvang en belang – soos die tranerige een rondom 'n reënwoudpapegaai.

'n Lewensreis na die bron van alles

'n Skool en universiteitsvriendin, wat ek na universiteit nog net een keer en wel op ons twintigjaarreünie raakgeloop het, konfronteer my einde verlede jaar met hierdie foto van 'n linodruk wat ek in matriek moes gemaak het:

Dis 'n gedig van Uys Krige wat dan nou duidelik sedert skooldae tot my spreek.

Tien jaar later was dit steeds die geval.

Na meer as drie maande in Europa met rugsak en tent kom ons op Sorrento en daar verkoop hulle die mooiste teëltjies wat jou huis se naam of jou lewensmotto uit kan spel. Ek wou iets soos hier onder bou, maar daarvoor was my rugsak reeds hopeloos te vol en te swaar. En op 'n begroting van R100-00 'n dag, kon ek dit geensins bekostig nie.

Toe koop ek maar teëls vir die eerste drie woorde. Behalwe nou vir die son-metafoor wat in die slag bly, is dit immers die essensie van dit wat die man se woorde aan my kommunikeer.

Dit was nie dieselfde en het soos hierdie gevoel, maar dit was darem iets:

Ek het dit nie in 'n muur ingemessel nie, maar op 'n plank geplak en teen 'n buitemuur van my destydse verblyf hang gemaak.

Ek dink dit het sewe uur gehang toe verloor daardie jaar se hoofseun sy balans op sy fiets, leun teen die muur met sy hand en volle gewig... en breek die naambord wat ek al die pad vanaf die Amalfi-kus in 'n rugsak saamgedra het tot hier.

Nog tien jaar later, toe ek op Facebook registreer. vra die internettoepassing my, terwyl ek my profiel opstel, wat my gunsteling aanhaling is. As die meeste mense soos ek is, dink ek nie iemand lees ooit 'n ander mens se profiel nie. Tog het ek al by herhaling mense gehad wat my vra waar ek aan daardie aanhaling kom.

So, ja, vir meer as dertig jaar dan nou al, het ek 'n ding met daardie woorde, of dan nou my interpretasie van daardie woorde.

As jy my nou ooit moet vra wie ek is, waar ek vandaan kom en waarheen ek op pad is, dan was dit nog altyd my antwoord en, vermoed ek ten sterkste, sal dit ook altyd my antwoord wees.

Die woorde “na die bron” impliseer vir my 'n reis, 'n lewensreis, 'n op pad iewers heen, op pad na die bron van dit alles toe.

Maar ook nie suiwer 'n op pad na die bron nie, maar 'n op pad terug na die bron toe. Die woorde maak melding van “na die bron van alles.”

Ek is deel van daardie alles en het daarom my oorsprong by daardie bron, ek is van daardie een bron, ek is nié 'n ander dam se eend nie.

Ek kom van die bron, en is op pad bron toe.

Want stof is jy en tot stof sal jy terugkeer.

Jy was van ewigheid aan en sal tot ewigheid aan wees.

Behalwe vir die “na die bron” is daar nog die onvoltooide deelwoord “beurende” wat vir my op 'n durende reis, of dan nou beweging op pad iewers heen dui.

Die woord impliseer ook vir my dat dit nie 'n al te maklike reis is nie – daar word gebeur, gestu, gedu. (Maak dit dan maar gestoei.)

Ek is egter nie net 'n reisiger nie, ek dwaal en dool nie, ek is 'n pelgrim op reis. 'n Man (of net sowel 'n muis) met 'n missie.

Die goue verlang gee ook vir my te kenne dat ek terug verlang, terug gaan, terug keer – 'n mens kan immers net verlang na iets wat jy reeds geken het.

My hart kan beswaarlik na die Boland verlang, as my hart nog nooit die Boland leer ken het nie.

As een van Verwoerd se kinders – ek is in 1964 in 'n wit Afrikaanse huisgesin gebore – identifiseer ek ook ten sterkste met die idee van 'n enkele skeppergod – die (enkele) bron van alles, die son.

Is daar in vandag se tyd en dae nog iets of iemand, geloofsoortuigings of mense waarvoor 'n mens die woord politeïs sou kon inspan? Ek weet nie, ek glo nie. Maar dan is my kennis van die huidige wêreldgodsdienste (maak dit eerder wêreldgeloofsoortuigings omdat nie alle gelowe noodwendig plek inruim vir iets soos 'n god nie) uiters beperk.

Maar Krige se gedig is glad nie waarom ek hierdie gesels aanknoop nie, glad nie dit wat my vingers die grootste strooi aan die uitryg agter die rekenaar het nie; eerder een van die lieflike wense en in die besonder een van die mooiste sinne wat ek in 'n lang tyd gelees het:

"Laat ons onse stok vat en onse staf, en op onse Here se voetspoor aanstap na die Son...."

Dit het via 'n penvriendin se e-pos in my in-mandjie en in my lewe beland.

Ja, is dit nie wonderlik nie – ek, Hans Moolman, het iets soos 'n penvriend. Sedert laerskool was dit 'n romantiese begeerte van my wat nooit realiseer het nie.

In 1987 op die grens gewikkel (beurende) in die oorlog wat Jannie Geldenhuis en sy tydgenote vir my generasie uitgedink het, het een of ander klein plattelandse dorpie se beginner laerskoolonderwyseres dit goed gedink om haar klassie elkeen 'n briefie aan 'n troepie-dopeie op die grens te laat skryf.

Dit was vir my wonderlik – uiteindelik – 'n penvriend! Nou weliswaar nie van iemand oorsee nie, maar darem!

Hierdie vriendskap het ook net vier of vyf briewe lank geduur, toe is dit, soos enige een sou kon voorsien het, op die rotse.

Maar vandag het ek, na baie jare, uiteindelik iets soos 'n penvriend, weliswaar steeds nie op 'n eksotiese bestemming in die buiteland nie, maar, soos die kraai vlieg, nie 10 kilometer van waar ek bly nie.

Ons internet- e-pos-boodskappe gaan maak tien teen een darem elkeen eers iewers in Indië 'n draai voor dit in die elektroniese posbusse neerstryk.

En dié vriendin kom rui my toe op met:  "Laat ons onse stok vat en onse staf, en op onse Here se voetspoor aanstap na die Son..."

Ortodokse fundamentalisme sal nie my interpretasie van Krige se gedig deel nie.

Soos ek, na ek haar van die akuuttekens in één beurende drang en één goue verlang bewus probeer maak het, aan my penvriendin verduidelik het:

Vir my kommunikeer die woorde, onder andere, ook, dat alle mense se stap, ook alle gelowe en ongelowe en dogmas en gedekonstrueerde dogmas se stap, alles wat hier op aarde lewe en kan stap - ook die eensellige plant se stap, maar net 'n stap (in die aanhaling met die stok en die staf), 'n beurende drang en goue verlang (in Krige se woorde) na die Son, na God, na die bron van alle krag en lewe, is.

Waar sy aan die woorde kom, weet ek nie, ek sal nog uitvind.

Dit herinner aan Adam Small, maar ek dink nie dis uit sy pen nie - dan sou ek dit herken het.

Dit herinner, wat styl, maar ook inhoud en boodskap betref, eerder aan Hans du Plessis, en iets in die Griekwa-Afrikaans waarvoor hy so lief is.

Waar ons almal hierdie tyd van die jaar oorval is met versies en wense en aanhalings - party so oppervlakkig om van te kots - het hierdie woorde my aangegryp.

Dit spoor my sommer aan na die opruiendste van opruiende woorde wat hulle toe ooit destyds in die Bybel opgeneem het:  “...maar ek en my huis, ons sal die HERE dien.” (Josua 24:15)

In wyer konteks, ook van die hele vers, is dit miskien nog 'n aks meer opruiend:  Maar as dit verkeerd is in julle oë om die HERE te dien, kies dan vir julle vandag wie julle wil dien: òf die gode wat julle vaders daar oorkant die Eufraat gedien het, òf die gode van die Amoriete in wie se land julle woon; maar ek en my huis, ons sal die HERE dien.

Ek bly egter steeds die mening toegedaan dat, in ag genome die verskille, Josua en sy destydse volgelinge, die outjies hierdie kant, daardie kant, duskant én oorkant die Eufraat, ook die Amoriete en elke denkbare vorm van –teïs (a- ingesluit), ons almal, op dieselfde pad was, en is, elkeen beurend en stoeiend, op pad na die bron van alles – die son: één beurende drang, één goue verlang.

Ook die amoeba en die ligeen.

Daarom ook, daarom juis:

En geniet dit, die reis, medepelgrims wat elkeen besig is om 'n eie lewensreis te voltooi.

En as jy dan nou opsluit liewerster in Boeddha se skaduwee wil loop sit, misgun ek jou die oase ook nie.

As jy jou lokke ineen wil vleg met die van 'n Hare Krishna, is jy net so welkom.

Ek sal selfs terug staan dat jy verby kan gaan.

En wat Uys Krige van dit alles te sê het, sal ek nie weet nie.

Op 25 het ek ook al die antwoorde gehad.

Vandag probeer ek nie eens meer om die enkele vrae wat ek nog kan onthou, te verstaan nie.

En hoe mis ek nie nou, op hierdie punt, nie my ma nie. Sy sou gesê het, en sy is reg: “Agge nee man, Oubaas, kry nou end, ek rúik mos sommer wat jy nou daar praat.”

En dis nie suiwer my skuld nie, ook nie slegs maar my  penvriendin of enkel alleen die een wat einde verlede jaar die foto van die linodruk (na al die jare het ek daardie lino en sy tydgenote steeds in die kunskas) aangestuur het nie, nee: 

Ek het daardie teëltjies van Amalfi al Julie-maand aan honderde stukke gebreek, ook 'n stukkende antieke blompot en 'n goedkoop blou bord van my ma wat jare gelede aan skerwe van die muur geval het. My vakansieprojek is 'n mosaiek-tafelblad, rond soos die son, maar blou soos die Amalfi-kus van Capri en Sorrento. En soos ek totter en terugdink gaan my gedagtes op loop...