Genade onbeskryflik groot

Die opskrif van hierdie gesels moet eintlik iets anders wees, maar netnou skrik dit ʼn moontlike leser af.

Die opskrif van hierdie gesels is eintlik Liedjies wat my laat huil, om presies te wees:  Liedjies wat my laat huil (1).

Daar is so baie liedjies wat my laat huil dat ons maklik van (1) – (12) sou kon gaan, en dit terwyl  ek teen 12  steeds nog nie uitgehuil sal wees nie.

My ma het altyd, en dan was sy nie vleiend nie, van my ouma gesê dat dié ou vrou maklik haar traankraantjies kon oop- en toedraai soos dit haar pas. En miskien was sy reg – Ouma het darem baie maklik, baie lekker aan die snik gegaan.

Ek het dit nooit gesê nie, maar ek het dit baie gedink, later, toe my ma ouer en my ouma dood was, dat daai vrou wat so maklik kon huil se dogter darem net so maklik ʼn traan of wat kan stort. En so maklik soos Ouma die kraan kon toedraai, so maklik doen Ma haar dit na. Maar dis goed wat ʼn mens kan dink, net nie sê nie.

En nou is ek daar, met Klaradyn wat sagkens oor my rug streel as ek die sluise oopgooi.

So lekker soos dit vir my is om lekker te lag, net so lekker is dit vir my om dan en wan lekker te kan tjank.

In byvoorbeeld ʼn erediens waar dit onvanpas is om uitbundig te lag, kan ek die lag maklik keer. Net so kan ek die trane bedwing waar dit nie gepas is vir ʼn man om te huil nie.

Dis net dat daar so min plekke, geleenthede en omstandighede is waarin ek reken mans nie mag huil nie. Daarom huil ek graag. Dis bevrydend en salwend.

Liedjies vertel seker nie vir alle mense stories nie, maar vir my vertel elke bekende liedjie die een of ander storie, dikwels sommer meer as een storie. Boekdele party kere, kronieke en epogs ander kere.

Om uit dankbaarheid van God se onbeskryflike groot genade te sing, is seker nie iets om hartseer  oor te raak nie, maar elke keer as ek “Amazing Grace” hoor, en ek sing saam, gaan ek al te lekker aan die tjank.

Toegegee, die pragtige melodie is tranetrekkerig verby. En as jy jou in die stem wat in die gedig aan die woord is, se skoene indink (wat seker die gedagte agter dit alles is – jy sing dit immers in die eerstepersoon) tree selfverwyt en diepe berou oor jou ganske lewe ook in. Kortvoorlank is vergeet jy van die dank en huil jy op die maat van Nana Moskouri, Celine Dion, Sarah Brightman of Katherine Jenkins.

Maar eintlik huil ek nie saam met hierdie vrouens  nie, ek huil saam met Tannie Flossie en omdat hulle my aan haar herinner.

Ook nie Tannie Flossie, maar Ant’ Flossy. Ook nie mý tante nie, maar ʼn tante van my ma en my tannie aan my ouma se kant. (Hoeka die een wat so maklik aan het snik kon gaan.)

Ek is nie eers heeltemal seker of hierdie Flossie in ons familie my ouma se suster of skoonsuster was nie. Haar man, Oom Hendry /Uncle Henry was dan Ouma se broer of swaer. Maar hy was al jare dood teen die tyd dat ek gebore is. Ek het van hom net gehoor.

Ek het hierdie Ant’ Flossie hoogstens vier keer in my lewe gesien. Die laaste keer iewers in die middel sewentigs. Of sy toe dood is, en of sy net bloot te oud geword het om al die pad van die Kaap af met die trein vir my ouma te kom kuier, weet ek nie. Ouma het in elk geval te word vir die treinrit Kaap toe, na Flossie en haar oudste suster, Tant Miem, toe. (Tant Miem is soos oom Henry – ek het hulle nooit gesien nie, maar net van hulle gehoor.)

Die kere wat Ant Flossie Rand toe gekom het, het sy natuurlik by haar susterskinders gebly – Ouma was eers in ʼn bacehelor’s flat en toe in ʼn eenvertrek-ouetehuiswoonstelletjie met ʼn kombuisie in die een hoek by die toilet. Ant’ Flos sou regop op die toilet moes sit en slaap as sy by haar sus/skoonsus wou slaap.

En elke keer as Ant’ Flossie kom kuier het, het sy iewers ten tye van haar besoek, op versoek van haar suster, of my ma, of Tannie Anne, vir ons haar unieke weergawe en interpretasie van “Amazing Grace” gesing.

Ouma had selfs 'n foto in haar Bybel van Flos' waar sy die lied staan en sing. Gaan krap ek in Ouma se goed in garage (en sy het al in '86 gegroet) spoor ek dit vir ons op. Die gryse tante se koppie kyk so regs, en op.

So het sy een keer reg langs my bed gestaan en sing, en nie sommer enige bed nie, maar ʼn ernstige siekbed. En ook nie sommer net griep of verkoue nie, die een of ander kindersiekte wat deesdae een van die baie is wat kinders nie sommer meer kry nie.

(Soos ʼn amperse Engel des Doods, verbeel ek my nou veertig jaar later, moes sy daar langs Klein Hansie se koorsige lyfie gestaan en sing het.)

En Ant’ Flossie het “Amazing Grace” gesing soos alle ou tannie met pers gekleurde grys hare daardie jare gesing het: met ʼn trekkerige bewing in haar hoë stem. Nee, dit het geensins herinner aan ʼn Afro-American Negro Spiritual nie, glad nie, suiwer bewerig, trekkerig in ʼn hoge, gekrypte amperse fasetto. “Gesing”, in retrospeksie, is miskien die verkeerde werkwoord, Ant’ Flos het haar unieke interpretasie van “Amazing Grace” gepleeg.

O, maar vir my ontvanklike jong gemoed was dit so mooi. Teen die einde sou én Ouma van Wyk én Ant‘ Flossie ʼn lapsakdoekie van iewers aan hul lyf te voorskyn bring. Hulle sou snik van al die mooi, en die hartseer, en oor Oorle’ Henry en sommer al die dooies en almal en alles wat ʼn traan of wat verdien.

Ek onthou nie dat Ma of Tannie Anne ʼn traan gepik het nie.

Maar deesdae, hoor ek “Amazing Grace”, soos gister toe ek luister hoe Nana Moskouri dit sing – hoe sentimenteel van my nie, gaan ek aan die huil. Oor Ant’ Flossie, oorle’ Ouma van Wyk, oorle’ Tannie Anne, oorle’ Ma, selfs sommer oorle’ Uncle Henry wat ek nooit gesien het of vandag nog selfs op ʼn foto sal herken nie.

Die lied, lees ek op die internet, het ʼn outobiografiese oorsprong. Die skrywer het vroeg in sy lewe van God en Sy gebod vervreem geraak. In plaas van tronk toe, is hy weermag toe gestuur. Maar daar het hy gedros en is hy deur ʼn slaweskip ingeneem. Toe het hy in die destydse slawehandel betrokke geraak. ʼn Paar maal het hy by die dood omgedraai. Een nag, toe die skip onder hom amper vergaan het, het hy kragtig tot bekering gekom en sy lied geskryf.

Hoe kragtig hierdie kragtige bekering was, sal ek ook nie weet nie, want hy het nog ʼn jaar of wat met die slawe deurmekaar gebly, voordat hy hom op die teologie van die laat 1700’s toegespits  het.

Maar dit en Ant’ Flossie daar gelaat:  ek huil op die wysie van “Amazing Grace” oor oorle’/wyle Hans Moolman, my pa, ook,

Net gister sê ek tussen die snik en die snot vir Klaradyn: “Ons het daardie liedjie op my pa se begrafnis gesing. Hulle het nie geweet wat om te sing nie, toe vra hulle my, toe sê ek hulle moet “Amazing Grace” sing.”

Dis natuurlik loutere kale snert.

Ja, hulle hét my pa se enigste seun gevra wat ons moet sing, en ek hét gesê, maar dit was nie “Amazing Grace” nie. Onthou ek was pas maar pas klaar met laerskool en enkele weke op hoërskool, so dit was nóg droewiger as die lied oor die ongelooflike genade, dit was niks anders nie as “Nearer my God to thee”. En Psalm 116, die ou Voortrekker-beryming (verbeel ek my).

Iewers in my brein, en wie is ek om met my brein te stry, het  “Amazing Grace” en “Nearer my God to thee” een en dieselfde geword. Miskien is dit bloot omdat dit die twee Engelse geestelike liedere is waarop almal, altyd huil.

Ek onthou hoe lekker ek by die krematorium se kapelletjie gehuil het, toe ons sing – my oë het so geswem en ek kon nie mooi deur al die water sien nie. My vingers na my oë bring en skoonvee kon ek nie, nie ʼn standerd 6-seun nie. Nie ek, tóé nie.

Miskien is dit omdat my brein ʼn lyn trek tussen Psalm 116 se verlore-en-gevind-motief en “Amazing Grace se lost-and-found-gedagte dat ek vandag daar heilig oortuig van is dat ons “Amazing Grace” gesing het. Ons het nie, ek het op die pers Avbob-begrafnisbriefie loop kyk.

En wat maak dit, after all, ook nou saak as ek amper veertig jaar later onthou hoe lekker ek as standerd sessie op Pa se begrafnis gehuil het op die wysie en woorde van “Amazing Grace” terwyl dit eintlik die woorde en wysie van die Engelse “Nader my God aan U” was.

Ek huil immers ʼn slag weer lekker. Oor alles wat was, die bietjie wat is en sommer alles wat nog moet kom. Want huil is goed en reg – dis manna vir die binneste en detoks  (ontgif?) die gemoed.

Amazing Grace

Amazing grace! (how sweet the sound)
That sav'd a wretch like me!
I once was lost, but now am found,
Was blind, but now I see.

'Twas grace that taught my heart to fear,
And grace my fears reliev'd;
How precious did that grace appear
The hour I first believ'd!

Thro' many dangers, toils, and snares,
I have already come;
'Tis grace hath brought me safe thus far,
And grace will lead me home.

The Lord has promis'd good to me,
His word my hope secures;
He will my shield and portion be
As long as life endures.

Yes, when this flesh and heart shall fail,
And mortal life shall cease;
I shall possess, within the veil,
A life of joy and peace.

The earth shall soon dissolve like snow,
The sun forbear to shine;
But God, who call'd me here below,
Will be forever mine.

Psalm 116

(Ons het die dag tydens die roudiens natuurlik nie verder as vers drie gekom nie, maar die hele berymde Psalm was aan my bekend.)

God het ek lief, want dié getroue HEER                                   

hoor na my stem uit vrye welbehae;                              

ek roep Hom aan in al my lewensdae,                          

Hy skenk my hulp, Hy red my, keer op keer.                

Om my was band‟ en strikke van die dood;                  

en angste van die hel het my laat bewe;                      

ek was benoud, vol droefheid was my lewe;               

maar „k het die HEER gesmeek in al my nood:                      

 “Ag, red my, HEER, na u beloftenis!”                           

Toe „t God gehoor; Hy is my lofsang waardig;             

Hy is die HEER wat goed is en regvaardig,                 

en vir sy volk groot van ontferming is.                           

Eenvoudiges wil God steeds gadeslaan.                     

„k Was uitgeteerd, maar Hy is vol ontferming.             

Soek dan, my siel, jou rus in sy beskerming,               

Hy „t jou verlos en aan jou welgedaan.                        

U het my siel weer van die dood bevry;                        

in droefenis droog U, o HEER, my trane;                     

U lei my voet langs nuwe lewensbane,                                   

om in u lig te wandel, lewensbly.                                              

Ek het geglo toe ek, in smart gedaal,                            

dit uit moes spreek: “Ek is terneergeboë,”

en uit moes roep, deur sware smart bewoë:

“Die mens se woord is enkel leuentaal.”

Wat kan „k die HEER vir al sy guns vergeld?

Wat kan „k Hom bring uit dank vir sy genade?

Ek sal Hom prys vir sy verlossingsdade

en by die kelk van heil sy Naam vermeld.

Al my geloftes, uitgespreek in nood,

sal ek betaal as ek voor U mag nader

en met u gunsvolk in u huis vergader.

Hoe kost‟lik, HEER, is in u oog hul dood!

Ag, HEER, ek is, o ja, ek is u kneg,

seun van u diensmaagd, in u diens gebore:

my band‟ is los; vir hoër diens verkore,

bring ek die offers, aan U toegeseg.

Ek sal u Naam met dankerkent‟nis prys

te midde van die feestelike skare.

Jerusalem, ek hoor om jou altare

die lofgeluid wat tot Gods eer verrys.